Stanowisko ZDR 3 Plus w sprawach mieszkaniowych

Propozycja pakietu rozwiązań wspierających rodziny z dziećmi, zwłaszcza rodziny wielodzietne, w zagwarantowaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych.

Specyfika problemów mieszkaniowych rodzin wielodzietnych:

• Zmienność rodziny wielodzietnej w czasie

Rodzina nie staje się wielodzietną od razu i nie mieszka razem do końca życia. Z tego względu jej potrzeby mieszkaniowe charakteryzują się bardzo dużą zmiennością w czasie. Młode małżeństwo potrzebuje zazwyczaj niedużego, taniego mieszkania. Wraz z pojawianiem się kolejnych dzieci, konieczna do normalnego funkcjonowania powierzchnia użytkowa mieszkania lub domu rośnie, co wiąże się zarówno ze wzrostem kosztów jej nabycia jak i utrzymania. Gdy dzieci opuszczają rodzinę wymagana powierzchnia użytkowa nieruchomości maleje i istnieje możliwość zamiany domu/mieszkania na mniejsze i jednocześnie tańsze w utrzymaniu. Opisana zmienność powoduje, że trudno jest określić optymalną wielkość mieszkania lub domu dla rodzin wielodzietnych gdyż nie da się do końca przewidzieć jak liczna będzie rodzina i w jakich odstępach urodzą się dzieci. 

• Niski dochód na członka rodziny

Pomimo tego, że dochód rodzin wielodzietnych zbliżony jest do średniego dochodu wszystkich rodzin, konieczność jego podziału na większą liczbę osób powoduje, że na jednego członka rodziny przypada go odpowiednio mniej. Program 500+ znacząco wsparł rodziny, zwłaszcza rodziny wielodzietne, w bieżącym funkcjonowaniu, jednak nie stanowi wystarczającej pomocy w zakresie potrzeb mieszkaniowych. 

• Różnorodność potrzeb mieszkaniowych i wolność wyboru

Rodziny wielodzietne mieszkają w różnych środowiskach i miejscach (duże miasta, małe miasta, wieś), różnią się także z punktu widzenia tytułu prawnego do zamieszkiwanej nieruchomości. Oznacza to bardzo różne potrzeby wsparcia w obszarze mieszkalnictwa. Dlatego proponowane w dalszej części rozwiązania stanowią próbę zaadresowania różnych potrzeb, jednocześnie pozostawiając rodzinie wolność wyboru optymalnego dla niej rozwiązania.

PAKIET PROPONOWANYCH ROZWIĄZAŃ W ZAKRESIE POPRAWY SYTUACJI MIESZKANIOWEJ RODZIN

RODZINNY BON MIESZKANIOWY – premia finansowa dla rodziny związana z urodzeniem kolejnego dziecka. Środki te przeznaczone byłyby do wykorzystania wyłącznie na cele związane z mieszkalnictwem, w szczególności spłatę kredytu hipotecznego, remont domu lub mieszkania, zakup mieszkania, domu albo działki lub dopłaty do czynszu.

Proponowane rozwiązanie stanowiłoby istotne wsparcie w zakresie możliwości zagwarantowania odpowiednich warunków mieszkaniowych rodzin, zwłaszcza wielodzietnych, zmniejszając tym samym obawy przed wielodzietnością. Tworzyłoby także impuls pronatalistyczny. Dodatkowo, transfery ratalne ze zdefiniowaną poniżej możliwością przedłużenia okresu ich wypłaty, mają na celu szczególne wsparcie rodzin wielodzietnych w trudnej sytuacji materialnej, które nie posiadają mieszkania lub domu na własność.

Proponowane warianty wypłaty – do wyboru przez rodzinę:

1. Wypłata jednorazowa – 10 000 PLN przy urodzeniu pierwszego dziecka, 20 000 PLN przy urodzeniu drugiego dziecka, 30 000 PLN przy urodzeniu trzeciego i kolejnych dzieci.
2. Wypłata ratalna – 100 PLN/mc przy urodzeniu pierwszego dziecka, 200 PLN/mc przy urodzeniu drugiego dziecka, 300 PLN/mc przy urodzeniu trzeciego i kolejnych dzieci.

Wypłaty w formie rat byłyby realizowane standardowo przez 84 miesiące. W wypadku jednak urodzenia kolejnego dziecka w okresie wypłacania świadczenia, wypłacanie dotychczasowych świadczeń ulegałoby przedłużeniu do momentu, do którego wypłacane będzie nowe świadczenie, nie dłużej jednak niż do 18 roku życia (lub do 25 roku życia, w wypadku pobierania nauki) dziecka, na które przyznane zostało dane świadczenie. Z uwagi na to, iż szczególną ochroną należałoby objąć rodziny wysoce wielodzietne, w wypadku rodzin z minimum 5 dzieci, od momentu urodzenia kolejnego dziecka świadczenie wypłacane byłoby także na każde z pozostałych dzieci (urodzonych przed wejściem w życie nowych rozwiązań).

RODZINNE KONTO MIESZKANIOWE – wspierające oszczędzanie na cele mieszkaniowe rodziny lub dzieci. Rozwiązanie polegałoby na preferencyjnym oprocentowaniu oszczędzania na cele mieszkaniowe, w tym na spłatę kredytu, wkład własny przy zakupie nieruchomości na kredyt, remont, zakup mieszkania, domu lub działki albo najem mieszkania lub domu. Zgromadzone środki mogłyby być wykorzystane wyłącznie na cele mieszkaniowe – w przeciwnym wypadku utracone zostałyby odsetki od zgromadzonych środków. Charakterystyka instrumentu:

1. Oprocentowanie zmienne (inflacja bazowa + 5 p.p) lub stałe.
2. Zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych.

RODZINNE PREFERENCJE KREDYTOWE – wsparcie w procesie uzyskania kredytu hipotecznego oraz zwiększenie bezpieczeństwa rodzin z dziećmi w trudnych sytuacjach życiowych. Ułatwienia te obejmowałyby dwa działania:

Zniesienie obowiązkowego udziału własnego przy kredycie dla rodzin z dziećmi na utrzymaniu. Wkład państwa obejmowałby poniesienie kosztu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, albo gwarancji ze strony BGK.

Gwarancja przejęcia spłaty rat kredytu na okres do 12 miesięcy w przypadku nagłego pogorszenia sytuacji bytowej rodziny z dziećmi, wynikającej np. z utraty pracy lub niezdolności do pracy głównego żywiciela rodziny.

RODZINNE BUDOWNICTWO KOMUNALNE – najtańszym i najszybszym sposobem zapewnienia odpowiednich mieszkań rodzinom wielodzietnym wydaje się udostępnienie na preferencyjnych warunkach mieszkań komunalnych. W obecnym stanie prawnym rodziny wielodzietne nie tylko nie są wskazane jako podmiot wspierany w sposób szczególny, ale wręcz wykluczane przez np. możliwość eliminowania mieszkań o pow. powyżej 80m² z mieszkaniowego zasobu gminy.

Skorzystanie z tego rozwiązania wymaga wprowadzenia zmian w Ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. 2001 nr 71 poz. 733 ze zm.) oraz Ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz.U. 2001 nr 71 poz. 734 ze zm.).

Proponowane rozwiązania nie powodują znaczących kosztów dla budżetów gminnych i centralnego, gdyż dotyczą niedużego procentu zasobu mieszkaniowego, zwiększą natomiast zaufanie rodzin do urzędów dzięki wsparciu w jednym z najistotniejszych aspektów życia, jakim jest zagwarantowanie odpowiedniej sytuacji mieszkaniowej. Uregulują natomiast przepływ dużych mieszkań do rodzin potrzebujących (rodzinom dużym łatwiej będzie utrzymać duże mieszkanie niż rodzinie która przestaje być wielodzietna) oraz polepszą wykorzystanie istniejącego zasobu gminnego (głównie w dużych miastach).

Proponowane w tym obszarze rozwiązania obejmują zmiany w Ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych:

1. Włączenie rodzin wielodzietnych jako szczególnego podmiotu wspieranego, z uwzględnieniem wielkości rodziny (im większa rodzina tym wyższy priorytet w przyznawaniu mieszkania).
2. Włączenie mieszkań powyżej 80m2 w mieszkaniowy zasób gminny i przeznaczenie ich w pierwszej kolejności dla rodzin wielodzietnych.
3. Ustalenie standardu mieszkania dla rodziny wielodzietnej (wielkość, liczba i wielkość pokoi, liczba łazienek, lokalizacja).4
4. Skrócenia procedur przyznawania mieszkań w wypadku rodzin wielodzietnych.
5. Stworzenie szybkich procedur zamiany mieszkania na większe lub mniejsze.
6. Obniżenie kosztów utrzymania mieszkania przez rodziny wielodzietne przez m.in. rezygnację z kaucji za mieszkanie, ustalenie niższej stawki czynszu dla rodzin wielodzietnych, utrzymanie niższej stawki przez określony okres (np. do czasu gdy najmłodsze dziecko uczy się w szkole podstawowej).

Rodzinne budownictwo komunalne to również propozycja zrównoważonego rozwoju budownictwa mieszkaniowego kreującego aktywności wspierające budowę mieszkań większych, z przeznaczeniem dla rodzin wielodzietnych, obejmujące następujące działania:

1. Przeznaczenie środków centralnych na wsparcie gmin w budowie (a także przystosowaniu, remoncie) zasobu komunalnego z przeznaczeniem dla rodzin wielodzietnych przez celowe programy dotacyjne.
2. Przy budowie nowego zasobu komunalnego - ustalenie procentowego udziału (na podstawie badań) mieszkań, z przeznaczeniem dla rodzin wielodzietnych w odpowiedniej wielkości i z odpowiednim standardem (jako odsetek mieszkań o powierzchni powyżej 80m2).

 Powstanie stanowiska było możliwe dzięki realizacji działania Profesjonalizacja Związku Dużych Rodzin Trzy Plus.